De wereld staat in brand, voor de derde keer al dit jaar, het is me wat dit jaar 2020! We zetten het in met een continent dat letterlijk in brand stond, Australië weet je nog? De opwarming van het klimaat leek hét thema te worden. Maar dan kwam de stille storm van Corona, op een hele andere manier zeer verwoestend en dat ging een hele tijd aan de haal met alle aandacht wereldwijd. We zijn ondertussen nog niet helemaal uit de lockdown terwijl een nieuwe strijd is losgebarsten: die tegen het rasicme dat zwarte levens verwoest en in de VS – maar ook daarbuiten en ook hier in Brussel nog recent tijdens de lockdown, Adil weet je nog? – met een akelige regelmaat ook vermoordt. De verstikking van George Floyd – een zwarte man – door een wetsvertegenwoordiger grijpt ons allen bij de keel en schudt de wereld opnieuw stevig door mekaar. Waarom dit voorval en niet een van de vele andere? Wellicht is de zeer grafische video een factor. Wellicht is de wereld ook klaar voor het erkennen dat we een probleem hebben en dat probleem heet racisme. Overal komen mensen op straat, de sociale media kleuren zwart en de roep om verandering klinkt luid en duidelijk.
Wat nieuw is, is de realisatie dat ‘witte’ mensen een belangrijke rol te spelen hebben in deze verandering. De medemens met een kleurtje heeft niet alleen genoeg geleden, maar heeft dat ook in het lang en het breed al een hele tijd op tafel gelegd, besproken, geanalyseerd, voorstellen gedaan etc. ‘Witte’ mensen – mag ik even wij zeggen? – zullen in wat komt het verschil kunnen maken. Hoe? Door erover te spreken in onze omgeving. Door te protesteren als er racistische moppen worden verteld. Door ons bewust te worden van onze eigen filters, van onze impliciete associaties tijdens recruteringsgesprekken en evaluaties van mensen met een kleurtje. Want ook wij die tegen discriminatie zijn en die geloven in gelijkheid tussen mensen met verschillende huidskleuren, ook wij zijn drager van stereotypen en ook wij laten die stereotypen onze waarneming, ons oordeel en ons handelen beïnvloeden, in het nadeel van de medemens met een kleurtje. Tijd om wakker te worden: hoe ‘woke’ ben jij?
Ik heb me de laatste dagen verdiept in de commentaren en de recente literatuur over het antiracisme, om zeker te zijn dat ik niets gemist heb en dat ik in de opleidingen over gender en diversiteit wel degelijk aansluit bij wat er leeft in de gekleurde gemeenschappen overal ter wereld. En ja, ik kan best nog wel meer doen dacht ik, ik begin met deze blog. Onderaan vind je mijn top drie: linken naar interessante artikels en boeken over het antiracisme, waarin vooral gefocust wordt op de rol van witte mensen.
Wat me bij het lezen enorm opviel, zijn eens te meer de parrallelen tussen de verschillende discriminatiegronden. De affiche in this house we believe vermeldt er een paar, ze staan er nog niet allemaal op. Able-isme bijvoorbeeld: de marginalisering van de ervaringen – en vaak ook van de persoon zelf – van mensen met een handicap. De affiche is dan ook op maat gemaakt van de VS onder Trump en niet met de bedoeling alle mogelijke discriminatie gronden op te sommen. Vooral de parrallel tussen seksime en racisme is wat mij betreft frappant. Ook in de strijd voor meer gelijkheid tussen vrouwen en mannen hebben we de wereld moeten duidelijk maken dat er niet zoiets bestaat als genderneutraliteit: je bent je ofwel bewust van je eigen genderstereotype filters en je probeert die bewust te corrigeren, ofwel reproduceer je in je dagelijks handelen hoogstwaarschijnlijk met de regelmaat van de klok zelf ook onbewust genderstereotypen. In de strijd tegen racisme hoor ik dezelfde redenering: er is geen neutrale positie, je bent racist of je bent antiracist. Als je je niet actief bewust bent van je eigen filters en daar – waar je dat kan – iets probeert aan te doen, dan ben je onvermijdelijk ook racistisch bezig. Nog een parrallel: de slogan Black lives matter wordt vaak op de korrel genomen als zou het beter zijn te zeggen All lives matter. Ook in de strijd voor gendergelijkheid hebben we vrouwenrechten expliciet moeten maken ook al zijn die in theorie vanzelfsprekend inbegrepen in mensenrechten. Alleen, in praktijk is dat nog helemaal niet het geval. Dus is het belangrijk om expliciet vrouwenrechten op tafel te leggen zoals het belangrijk is te blijven herhalen dat Black lives matter, tot dat – hopelijk zo snel mogelijk – niet meer nodig zal zijn.
De #metoo beweging is ondanks de hele sterke backlash een keerpunt geweest in de genderrelaties. De strijd voor gendergelijkheid is niet gestreden, maar het probleem is eindelijk publiek zichtbaar geworden. Voor Adil en voor Floyd en al die andere verwoeste levens durf ik hopen dat #Blacklivesmatter er in slaagt het definitieve keerpunt in te zetten tegen racisme in deze wereld. En hopelijk kunnen we al die andere bronnen van ongelijkheid mee op de schop doen: homofobie, age-ism, able-ism, westers-centrisme etc. Deze wereld zal een veel betere plek zijn, als er plek is voor iedereen. En we hebben iedereen nodig bij de slow-motion orkaan van de klimaatopwarming die ons aan het overspoelen is.
Doe wat je kan! Je kan alvast beginnen met dit te lezen:
- https://www.oneworld.nl/lezen/discriminatie/hoe-word-ik-een-goede-bondgenoot
- https://www.theguardian.com/books/2019/oct/11/how-to-be-an-antiracist-by-ibram-x-kendi-review
- https://decorrespondent.nl/9742/waarom-het-verzet-van-black-lives-matter-iedereen-aangaat
Meer weten over impliciete associaties en onze menselijke filters?
Heb je zelf nog suggesties, geef ze ons in een comment!
Recente reacties